Miras Paylaşımı Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Miras paylaşımı, ölen ya da hakkında gaipliğe hükmedilen kişinin arkasında bıraktığı malvarlığı değerlerinin mirasçıları arasında bölüştürülmesidir. Mirasçılar mirası bir bütün olarak kazanmaktadır. Miras bırakanın mirasçıları kanunen belirlenmiş olabileceği gibi miras bırakan tarafından da belirlenmiş olabilir. Kanun gereği mirasçı olan kişiler yasal mirasçı, miras bırakan tarafından belirlenmiş kişiler ise atanmış mirasçı olarak adlandırılır. Mirasçılar mirası kendi aralarında diledikleri gibi paylaşabilir veyahut kanunda belirlenen şekli prosedürü takip edebilirler. Öte yandan mirasçıların miras paylaşımında uyuşmazlıklar yaşamaları halinde de miras paylaşım davası açılarak mirasın taksim edilmesi istenebilir.

Miras Paylaşımı Nasıl Yapılır?

Miras paylaşımı nasıl yapılır sorusunun cevabı kanunda düzenlenmektedir. Kanunen belirlenmiş yasal mirasçılar miras bırakanın altsoyu ve sağ ise eşidir. Altsoydan kasıt miras bırakanın çocukları, torunları ve onların da çocukları şeklinde ilerleyen alta doğru bir yayılmadır. Çocuklar varken torunlara miras geçmeyeceği gibi torunlar varken de büyük torunlara miras geçmemektedir. Altsoy mirasçılarının hepsi mirastan eşit pay hakkına sahiptir. Altsoy mirasçılarından birinin ölümü halinde ilgili mirasçının yerini yasal halefleri almaktadır. Örneğin üç çocuğu olan bir adamın çocuklarından biri öldüyse ve ölen çocuğunun da bir çocuğu varsa, adamın iki çocuğunun ve bir torununun miras payı eşittir. Evlilik dışı doğmuş çocukla yasal bağ kurulmuşsa bu da aynı evlilik birliği içinde doğmuş gibi mirasta hak sahibidir.

Miras bırakanın altsoyu mevcut değilse mirası anne ve babasına geçer. Anne ve baba mirastan eşit paya sahiptirler. Eğer kişinin altsoyu yoksa ve anne ve babası da kendisinden önce ölmüş ise miras anne ve babanın altsoyuna yani miras bırakanın kardeşlerine geçer. Kardeşler de mirasta eşit pay hakkına sahiptirler.

Miras bırakanın altsoyu mevcut değilse ve anne ve babası ölmüş ve bunların da altsoyu mevcut bulunmuyorsa o zaman miras büyükanne ve büyükbabaya geçer. Bunların da aynı şekilde mirastaki hakları eşittir ve miras bırakandan önce ölmeleri durumunda miras bunların altsoyuna yani kişinin amca, hala, teyze ve dayılarına geçer.

Ölen kişinin sağ kalan eşi de onun yasal mirasçısıdır ve sağ kalan eşin miras payı oranı kimlerle miras ortağı olduğuna göre değişecektir. Boşanmış eş yasal mirasçı değildir.

Kişinin altsoyu, üstsoyu, bunların altsoyları ve eşi sağ değilse bu durumda yasal mirasçısı kalmamış demektir. Kişinin yasal mirasçısının kalmaması durumunda mirası hazineye (devlete) geçmektedir.

Miras Paylaşımı Oranları

Miras paylaşımı oranları hususunda asıl belirleyici olan husus ölen kişinin eşinin sağ olup olmamasıdır. Sağ kalan eş altsoyla birlikte mirasçı oluyorsa yasal mirasın 1/4’üne sahiptir ve kalan 3/4 altsoy arasında eşit şekilde bölüştürülür. Eş miras bırakanın anne babasıyla mirasçı oluyorsa yasal mirasın 1/2’sine yani yarısına sahiptir. Mirasın geri kalan yarısında anne ve baba ve eğer bunlar ölmüşse de anne babanın altsoyu eşit paylara sahiptir. Sağ kalan eş miras bırakanın büyükanne ve büyükbabalarıyla mirasçı oluyorsa da yasal mirasın 3/4’üne sahiptir. Yine aynı şekilde kalan 1/4’ünde büyükanne ve büyükbabalar, bu kimseler ölmüşlerse de altsoyları eşit paylara sahiptir. Ölen kişinin altsoyu, anne babası ve bunların altsoyu, büyükanne ve büyükbabalarıyla bunların altsoyu bulunmuyorsa; sağ kalan eş tüm mirasa tek başına sahiptir. Eğer eş de sağ değilse geriye tek yasal mirasçı olarak devlet (hazine) kalır.

Miras Payları Nasıl Hesaplanır?

Peki, mirasçılar arasındaki miras payları nasıl hesaplanır? Miras payları, aksine bir düzenleme olmadıkça mirasçıların serbest iradelerine göre hesaplanmaktadır. Miras bırakan paylaşımın nasıl olacağını ve paylaşım kurallarını belirlemişse mirasçılar bu kurallara uymakla yükümlüdürler. Miras bırakan kasıtlı olmaksızın miras paylarının dağıtımında bir eşitsizliğe neden olmuşsa bu eşitsizlik dikkate alınmaz.

Mirasçılar tereke mallarını bölüşmek üzere mirasçı sayısınca veya ortak kök sayısınca pay oluştururlar, eğer pay oluşturma konusunda anlaşamazlarsa sulh hâkiminden pay oluşturulmasını isterler.

Payların özgülenmesinde yine mirasçıların anlaşması esas alınır eğer yapılamıyorsa mirasçılar arasında kura çekilir. Mal bölünemeyen bir malsa veya bölündüğünde ciddi bir değer azalmasına uğruyorsa bütün olarak mirasçılardan birine özgülenir. Özgüleme konusunda anlaşmazlık çıkarsa mirasçılardan birinin istemi üzerine mal açık arttırmayla satılır ve satış bedeli mirasçılara bölüştürülür. Bu açık arttırma mirasçılar arasında yapılabilir veyahut herkese açık olarak gerçekleştirilebilir.

Mirasçılardan birinin başka bir mirasçıdan olan alacağı paylaşma sırasında alacaklı mirasçıya geçirilir. Payına rehnedilmiş mal düşen mirasçı rehnedilen malın güvence altına aldığı borcu da üstlenmiş olur.

Miras Paylaşımında Anlaşmazlık Nasıl Çözülür?

Miras paylaşımında anlaşmazlık vasiyetin yorumlanamamasından, miras taksim sözleşmesinin hazırlanması konusunda anlaşılamamasından veyahut mirasın kabul edilmek istenmemesinden kaynaklanabilir. Miras taksim sözleşmesinin hazırlanamaması durumunda veya vasiyetin yorumlanamamasında murisin son yerleşim yeri sulh hukuk hâkimi anlaşmazlığı çözmekte görevlidir. Mirasın reddinde ise miras bırakanın borçlarının fazla olması ve yasal mirasçının bu borçları ödemek istememesi durumu söz konusudur. Miras bırakanın borçlarından sorumlu olmak istemeyen mirasçı açacağı reddi miras davasıyla mirasçı olmaktan çıkabilir.

Kardeşler Arasında Miras Paylaşımı Nasıl Olur?

Kardeşler arasında miras paylaşımı nasıl olur? Miras paylaşımında anlaşmazlık nasıl çözülür? Öncelikle kişinin yasal mirasçılarının kanunla düzenlendiği hususuna değinmiştik. Miras bırakanın mirasçıları altsoyu, üstsoyu ve varsa sağ kalan eşidir. Kardeşler yasal mirasçı değildir onlar ancak miras bırakanın altsoyunun bulunmaması ve anne babasının da kendisinden önce ölmüş olması halinde anne babanın altsoyu oldukları için mirastan pay alabilirler.

Peki kardeşler arasında miras paylaşımı nasıl yapılır? Ülkemizde en çok görülen durumlardan birisi erkek çocuklara kız çocuklarından daha fazla mirasta pay verilmesi veya büyük çocuğun kayırılması durumudur. Ancak miras hukukunda mal paylaşımı açısından kişinin tüm çocukları miras üzerinde eşit derecede pay hakkına sahiptir. Cinsiyet, yaş, medeni durum vs gibi hususlar miras paylaşımı konusunda etkili değildir.

İkinci Evlilikte Ölüm Halinde Mal Paylaşımı

Miras bırakanın sağ kalan eşi onun yasal mirasçısıdır. Sağ kalan eşin kişinin kaçıncı evliliğinden olduğu burada önemli değildir. Önemli olan sağ kalan eş ile miras bırakanın ölüm anında aralarında mevcut bir evlilik bağının bulunmasıdır. Dolayısıyla ikinci evlilikte ölüm halinde mal paylaşımı yapılacağı zaman önceki eşin mirasta bir pay hakkı bulunmamaktadır. Önceki eşin pay hakkının bulunmamasının nedeni miras bırakan ile aralarındaki evlilik bağının ortadan kalkmış olmasıdır.

Sağ kalan eşin mirasçılığı konusunda değinmemiz gereken bir husus daha vardır. Türk Medeni Kanunu’nda eşler arasında yasal mal rejimi olarak edinilmiş mallara katılma rejimi kabul edilmiştir. Yasal mal rejimine göre 1 Ocak 2002’den itibaren evlilik birliğinin devamı süresince edinilmiş olan malların yarısı üzerinde diğer eşin alacak hakkı bulunmaktadır. Örneğin; ölen eşin evlilik birliği içerisinde kazandığı parayla aldığı bir arsanın evlilik bittikten sonra yarısı diğer eşe aittir. Ölüm de evlilik birliğini sona erdiren hallerden biridir. Dolayısıyla önce ölen eşle sağ kalan eş arasında evlilik birliğinin bozulmasından dolayı mal paylaşımı yapılacaktır. Sağ kalan eşin katılma alacağı terekeden çıkarıldıktan sonra net tereke mirasçılar arasında paylaşılabilecektir. Net tereke üzerinde sağ kalan eş de yasal mirasçı sıfatıyla miras payına sahip olacaktır.

Babadan Kalan Miras Paylaşımı

Babadan kalan miras paylaşımı nasıl olur? Babadan kalan mirasta yasal mirasçılar ve miras payları şöyledir: Ölen kişinin birinci zümre mirasçıları altsoyudur dolayısıyla babadan kalan miras paylaşımında mirasçılar çocuklar ve varsa sağ kalan eştir. Sağ kalan eş yasal mirasın 1/4’üne sahiptir. Geri kalan 3/4’ü çocuklar aralarında eşit olarak bölüşürler. Eğer çocuklardan biri babadan önce ölmüşse ve onun da kendi çocukları varsa, ölen çocuğun miras payı kendi çocuklarına geçer.

Eşin Mirasçılık Hakkı ve Miras Mal Paylaşımı

Sağ kalan eşle ölen eş arasında önce evlilik birliğinin sona ermesinden dolayı mal tasfiyesi yapılır ardından sağ kalan eş ölen eşe mirasçı olur. Sağ kalan eş altsoyla birlikte mirasçı oluyorsa yasal mirasın 1/4’üne, anne babayla mirasçı oluyorsa mirasın 1/2’sine, büyükanne ve büyükbabalarla mirasçı oluyorsa da yasal mirasın 3/4’üne sahiptir. Miras bırakanın tek mirasçısı olarak bulunduğunda ise mirasın tamamına tek başına sahiptir.

Resmi Nikâhsız Eşin Mirasçılık Durumu

Sağ kalan eşin mirastan faydalanabilmesinin ilk şartı ölen eşle aralarında yasal bir evlilik birliğinin bulunmasıdır. Bitmiş bir evlilikteki eski eş ya da aralarında evlilik birliği olmadan ölen kişiyle evliymişçesine yaşayan kişi yasal mirasçı değildir. Ülkemizde özellikle resmi nikâh yapmayıp sadece dini nikâh kıyanlar bahsi geçen ikinci grupta yer almaktadır ve “eşlerinin” ölümü durumunda mirastan pay alamadıkları için mağdur durumuna düşmektedirler. Bunu engellemek için ölen kişi sağlığında hazırladığı bir vasiyetnameyle birlikte yaşadığı kişiye bir pay ayırabilir ya da ölünceye kadar bakma sözleşmesi benzeri ölüme bağlı bir tasarrufla sağ kalan “eşi” mağdur olmaktan kurtarabilir. Resmi nikâhsız eşten olan çocuklar içinse durum farklıdır. Çocuklar yasal olarak tanındıkları müddetçe sanki evlilik birliği içerisinde doğmuş gibi mirastan pay alabilirler.

Miras Mal Paylaşımı Zümre ve Derece Sistemi

Miras paylaşımında üç dereceli bir zümre sistemi vardır. Bu zümre sistemi kan hısımlığına göre belirlenmiştir ve ilk zümrede kimsenin bulunmaması durumunda bir sonraki zümre yasal mirasçı olur. Bu üç dereceli zümre sistemi şöyledir:

İlk derecede ölenin altsoyu bulunur. Evlatlıklar ve bunların altsoyları da birinci zümreye dâhildir.
İkince derece anne baba ve bunların altsoyudur. İlk zümreden kimse kalmaması durumunda yasal mirasçılar bu kimseler olur.
Üçüncü derecede büyükanne ve büyükbabalarla onların altsoyları bulunur. Birinci zümreden ve ikinci zümreden kimse kalmaması durumunda büyükanne ve büyükbabalar mirasçı olurlar.

Sağ kalan eş her üç zümreyle de mirasçı olabilir. Üç zümrede de mirasçı bulunmuyorsa eş tek başına mirasçı olur. Miras bırakılacak kimsenin kalmaması durumundaysa devlet miras bırakana mirasçı olur.

Miras Mal Paylaşımı Davası Nasıl Açılır?

Miras mal paylaşımı davası açmak için gereken ilk şart miras bırakan kişinin vefat etmiş olmasıdır. Bir kişiye sağlığında “sen öldüğünde ben senin mirasçın olacağım şimdiden payıma düşeni ver” diyerek dava açmak mümkün değildir. İkinci olarak murisin bir vasiyetnamesinin olup olmadığı kontrol edilmelidir. Eğer ortada bir vasiyetname varsa söz konusu vasiyetnameye uygun olarak mal paylaşımı yapılır. Bir vasiyetnamenin bulunmadığı durumlarda ise mahkemeye gidilebilir. Önce terekenin tespiti davası açılır ardından mahkemeden mirasçılık belgesi alınır. Tüm bunlar yapıldığında artık miras mal paylaşımı davası açılabilir.