Birçok ülkede gelir dağılımının bozulmaya başlaması, devletleri gelirin daha eşit ve adil dağılımı için önlemler almaya zorladı. Bu konuda başvurulan bir yöntem maliye politikası aracı olarak vergilerin kullanılmasıdır. Servetlerin vergilendirilmesi, gelir dağılımının düzeltilmesi amacıyla son zamanlarda üzerinde durulan ve tartışılan araçlardan bir tanesi. Bu kapsamda Norveç, İspanya, İsviçre gibi ülkeler genel servet vergileri uygularken, Fransa, İtalya gibi ülkeler kapsam alanı daha dar bir servet vergisi uyguluyorlar.
Bu ülkelerden Fransa 2018 yılında net servet vergisini kaldırarak gayrimenkul servet vergisini uygulamaya koydu. Fransa’da mukim bir kişi, ülke içi ve dışında sahip olduğu gayrimenkullerinin değeri 1.3 milyon Euro’dan fazla ise bu verginin mükellefi. Verginin oranı da yaklaşık yüzde 1,5. İtalya’da ise finansal varlıklara uygulanan vergi yanında İtalya’da yerleşiklerin ülke dışında sahip oldukları gayrimenkullerin değeri üzerinden yüzde 0.76 oranında vergi uygulanıyor.
Türkiye’de artan gelir adaletsizliğine çözüm olarak ve aynı zamanda artan kamu açıkları dolayısıyla 2019 yılında Emlak Vergisi Kanununda yapılan yeni bir düzenleme ile servet vergisi niteliğinde olan değerli konut vergisi uygulaması Türk Vergi Sistemine dahil edildi. Düzenlemenin ilk halinde gayrimenkullerin vergiye konu değeri, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü tarafından belirleniyordu. Ancak gelen tepkiler üzerine bu uygulamadan vazgeçildi, emlak vergisi matrah belirleme yöntemleri esas alındı ve verginin uygulanması 2021 yılına ertelendi.
Emlak vergisinden farklı olarak, değerli konut vergisi belediyeler değil merkezi idare tarafından toplanmaktadır. 1 Ocak 2021 tarihinde uygulamaya başlanan bu yeni vergi ile ilgili olarak Gelir İdaresi geçtiğimiz günlerde 78 Seri No’lu Emlak Vergisi Kanununu Genel Tebliği ile Değerli Konut Vergisi Uygulama Genel Tebliğinde açıklama ve düzenlemeler yaptı.
Öncelikle belirmek gerekiyor ki verginin matrahına Türkiye’de yerleşik bir kişinin ülke içinde ve dışında sahip olduğu gayrimenkuller değil, sadece ülke içinde sahip olduğu gayrimenkuller giriyor.
2021 yılında yapılacak beyanlar açısından Değerli Konut Vergisinin konusunu Türkiye sınırları içinde bulunan mesken nitelikli taşınmazlardan Emlak Vergisi Kanununun 29’uncu maddesine göre belirlenen bina vergi değeri 2020 yılında 5.000.000 Türk lirasının üzerinde olan konutlar oluşturmaktadır. Diğer bir ifade ile 2020 yılında bina vergi değeri 5.000.000 Türk lirası ve altında olan mesken nitelikli taşınmazlar, verginin konusuna girmemektedir.
Değerli konut vergisi uygulamasında “mesken nitelikli taşınmaz” kavramı, mesken niteliğini haiz binalar ile birden fazla bağımsız bölümden oluşan binalarda her bir bağımsız bölümü ifade etmektedir.
Her bir bağımsız bölüm vergilendirme açısından ayrı ayrı değerlendirilmektedir. Taşınmazın mesken niteliğini haiz olup olmadığı hususunun değerlendirilmesinde, taşınmazın kayıtlardaki niteliğinin yanında fiilen kullanım durumuna da bakılmaktadır.
Paylı mülkiyette ve elbirliği mülkiyette, matrahın hesabında mesken nitelikli taşınmazın toplam değeri esas alınacaktır. Elbirliği mülkiyette malikler vergiden müteselsilen sorumlu olmaktadırlar.
Türkiye sınırları içinde mesken nitelikli tek taşınmazı olanların bu taşınmazı ile birden fazla mesken nitelikli taşınmazı bulunanların değerli konut vergisinin konusuna giren en düşük değerli mesken nitelikli tek taşınmazı için değerli konut vergisi muafiyeti uygulanmaktadır.
Ayrıca esas faaliyet konusu bina inşası olanların işletmelerine kayıtlı bulunan ve henüz ilk satışa, devir ve temlike konu edilmemiş yeni inşa edilen mesken nitelikli taşınmazlarının (arsa karşılığı inşaat işlerinde sözleşme gereği taahhüt işini üstlenen müteahhide kalan mesken nitelikli taşınmazlar dâhil) da değerli konut vergisi uygulamasından muaf olduğunu belirtelim. Ancak bu taşınmazların kiraya verilmesi veya sair surette kullanılması hâlleri bu durumun dışındadır.
Mükellefler 2020 yılı bina vergi değeri 5.000.000 TL ve üzeri olan değerli konut vergisine tabi taşınmazları için taşınmazın bulunduğu yerdeki Gelir İdaresi Başkanlığına bağlı yetkili vergi dairesine 22 Şubat 2021 günü sonuna kadar (20 Şubat 2021 Cumartesi gününü denk geldiği için) beyanda bulunacaklar ve vergi, yetkili vergi dairesince yıllık olarak tarh ve tahakkuk olunacaktır. Tahakkuk eden vergi Şubat ve Ağustos aylarının son gününe kadar iki eşit taksit halinde ödenmelidir.
Mükellefler beyannamelerini elektronik ortamda kendileri gönderebilecekleri gibi 3568 sayılı Kanun uyarınca yetki almış olup bağımsız çalışan Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirler ile sözleşme imzalamak suretiyle e-beyanname şeklinde de verebileceklerdir.
Değerli konut vergisi konusuna giren taşınmazın 1 Ocak 2021 ile 22 Şubat 2021 tarihleri arasında elden çıkarması durumunda da 22 Şubat 2021 tarihine kadar beyanname verilmesi ve Şubat ve Ağustos aylarında vergisinin ödenmesi gerekmektedir. Yıl içerisinde ikinci taksit ödenmeden önce gayrimenkulün satılması halinde, Şubat ayında beyanname veren ilk malik ikinci taksiti de ödeyecektir. Müteakip yıllar için de mükellefler tarafından aynı şekilde yıllık olarak beyanname verilecek ve vergi ilgili vergi dairesince tarh ve tahakkuk olunacaktır.
DEĞERLİ KONUT VERGİSİ KAPSAMI
Değerli konut vergisi mükellefiyeti;
a) Mesken nitelikli taşınmazın bina vergi değerinin 2020 yılı için 5.000.000 TL’yi aştığı tarihi,
b) Emlak Vergisi Kanununda yazılı vergi değerini tadil eden sebeplerin doğması hâlinde bu değişikliklerin vuku bulduğu tarihi,
c) Muafiyetin sona erdiği tarihi, takip eden yıldan itibaren başlamaktadır.
Yanan, yıkılan, tamamen kullanılmaz hâle gelen veya vergiye tabi iken muaflık şartlarını kazanan mesken nitelikli taşınmazlardan dolayı mükellefiyet, bu olayların vuku bulduğu tarihi takip eden taksitten itibaren sona ermektedir.
Yine 2021 yılında yapılacak beyanlar açısından verginin matrahı ise beyana tabi değerli konutun 2021 yılı bina vergi değerinin 5.227.000 TL’yi aşan kısmı olacaktır. Değerli konut vergisinde artan oranlı bir vergi tarifesi öngörülmüştür. Değerli Konut Vergisi, mesken nitelikteki taşınmazların 2021 bina vergi değerinin
5.227.000 TL ile 7.841.000 TL arası için binde 3;
7.841.000 TL ile 10.455.000 TL arası için binde 6;
10.455.000 TL’den fazla kısmı için binde 10 oranında vergi hesaplanacaktır.
Değerli konut vergisinden 350 milyon TL gelir bekleniyor
2021 yılı Bütçe Kanununda, değerli konut vergisi için 350 milyon TL gelir öngörülmüştür. Bu yeni uygulama, vergi adalet tartışmalarını beraberinde getiriyor. Vergi bir servet vergisi olmakla birlikte 10 tane 4.000.000 TL değerinde mesken niteliğinde taşınmazlara ya da yurtdışında 50 milyon TL değerinde tek gayrimenkule sahip bir kişi herhangi bir vergi ödemezken 5.000.000 TL değerinde 2 adet meskeni bulunan bir kişi bu meskenlerden biri için vergi ödemek durumunda. Mevcut haliyle değerli konut vergisinin kapsamının ve matrahının belirlenmesine yönelik tartışmaların devam edeceği değerlendirilmektedir.
